Sahîh-i Buhârî

       Buhârî olarak tanınan Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail el-Buhârî, h. 194, m. 810 yılında dünyaya gelmiş, h. 256, m. 870 yılında Semerkand yakınlarındaki Hartenk'te hicri yıla göre 62, miladi yıla göre 60 yaşında hayâta gözlerini yummuştur. Bir kimsenin doğumu, hayâtı ve ölümü gibi önemli tarihleri ebced hesabına göre bir metne düşürme usulü öteden beri eski âlimlerce yapılagelen bir uygulama idi. Bu usule göre İmam Buhârî'nin doğumu, hayâtı ve vefatı şu ibare ile ifade edilmiştir:

 

 

       Buna göre anlam şöyledir:

       Sadakat içerisinde dünyaya geldi. (194)

       Övgüye lâyık olarak yaşadı. (62)

       Nur içerisinde vefat etti. (256)

 

       Buhârî’nin babası âlim bir kimse idi, hadisle yakın ilgisi vardı. Abdullah b. Mübârek, Hammâd b. Zeyd, Mâlik b. Enes gibi önemli hocalardan hadis rivâyet etmiştir.

 

       İmam Buhârî, muhaddis olan babasını küçük yaşta kaybetmişti. Çocukluğunda her iki gözü de görmüyordu. Annesinin uzun süren duası akabinde, annesine rüyada verilen müjdeyi müteakiben gözleri açıldı.

 

       Hadis öğrenimini on altı yaşına kadar memleketi Buhâra'da sürdürdü. 210 yılında hac için çıktığı seyahati on altı yıl sürdü. Bu seyahatinde: Mekke, Medine, Küfe, Basra, Vâsıt, Bağdâd, Cezîre, Şâm, Humus, Askalân, Kaysâriyye, Mısır, Belh, Rey, Herat, Merv ve Nisâbur'u dolaştı.

 

       Kendisi Hicâz'da altı, Basra'da beş yıl kaldığını ve buralarda yazmadık hadis bırakmadığını anlatır. Yine kendisi Şâm, Mısır ve Cezîre'ye ikişer defa gittiğini, Küfe, Bağdâd ve Basra'ya ne kadar gittiğini sayamayacağını bildirir.

 

       On altı yıllık seyahatinin akabinde h. 226 yılında otuz iki yaşında memleketine döner. Kendisi bin sekiz yüz hocadan hadis dinlemiştir. Öğrencilerinin sayısı da bir hayli kabarıktır. Doksan bin kişinin kendisinden hadis rivâyet ettiği bildirilmektedir. Bazen çeşitli şehirlerde verdiği toplu derslerde kendisini yirmi bin kişinin dinlediği rivâyet edilir. Önemli öğrencilerinden Müslim, Tirmizî, Ebû Hâtim Râzî, İbrahim b. Ma'kıl Nesefî, İbni Ebî Dâvûd, Firabrî, Nesâî ve İbni Huzeyme'yi sayabiliriz.

 

       İmam Buhârî, ilimde ehil bir kimse idi, hadis üzerinde otorite olmakla kalmamış, sened açısından da ilmi ehliyetini ortaya koymuştur. Özellikle sened konusunda ravi değerlendirmede temel bilim olan İlel ve Rical biliminde büyük bir deha idi. İmam Müslim, hadisteki illet konusunda bir problemi hemen çözüvermesi üzerine alnından öpmüş ve: "Müsaade buyur ayaklarından da öpeyim" demiştir.

 

       Kendisi çok kuvvetli bir hafızaya sahipti. Bağdâd ve Semerkant'ta, muhaddisler tarafından hadislerin sened ve metinleri değiştirilip karıştırılarak imtihan edilmiş, insanı şaşırtan hafızası ve verdiği cevaplarla herkesi hayrette bırakmıştır. Yüz bin sahih, iki yüz bin gayrı sahih hadis ezberlediği bildirilir. Daha küçük yaşta iken yetmiş bin hadis ezberlediği rivâyet edilir. (*)

 

       Bugün bilebildiğimiz kadarıyla kaynaklarda bildirilen, İmam Buhârî'ye ait otuz iki eser vardır, el- Câmiu's-Sahîh, el-Edebü’l-Müfred, et-Tefsîrü'l-Kebîr, el-Müsnedü'l-Kebîr, el-Câmiu'l-Kebîr, el-Mebsût, et- Târîhu'l-Kebîr, el-Akîde, Kitâbu'l-Künâ, Esmâu's-Sahâbe, eserlerinin bir kısmıdır.